جلوه هاى اهمیت روزه
اهتمام به مسئله قضاى روزه و کفاره و انواع آنان، به ویژه کفاره جمع، به نوبه خود، اهمیت روزه را بازگو مى کند. ولى برخى از جلوه هاى اهمیت روزه عبارت اند از:
۱. زیان درب ورودى مخصوص روزه دار
یکى از درهاى بهشت به نام ریان است و به روزه داران اختصاص دارد. هر در بهشت نامى دارد؛ مثلا: یکى از درهاى بهشت به نام مجاهدان در راه خداست و تنها جهادکنندگان در راه خدا از آن در وارد بهشت مى شوند. یکى دیگر از درهاى بهشت درى است که انسانهاى روزه دار و صائمان از آن در، وارد بهشت مى شوند.
پیامبر اکرمصلى‌الله‌علیه‌وآله فرمود: در بهشت درى هست بنام ریان، داخل نمى شوند به بهشت از آن در، مگر روزه داران(۳۵) .
این مسئله نشان دهنده اهمیت فوق العاده روزه است. در حدیثى دیگر آمده است؛ پیامبر اکرمصلى‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: در بهشت درى است که ریان نام دارد. در روز قیامت روزه داران از آن در، داخل بهشت مى گردند. کسى جز آنان حق ورود از آن در را ندارد، در آنجا گفته مى شود، کجایند روزه داران؟ پس داخل شوند از آن در، وقتى که نفر آخرى، غیر روزه دار بخواهد داخل شود، آن در بسته مى شود و کسى دیگر نمى تواند از آن داخل شود(۳۶)
۲. خواب روزه دار
خواب انسان روزه دار، عبادت محسوب مى شود؛ یعنى هنگامى که روزه دار در خواب است، طبق روال طبیعى نباید در حال عبادت به حساب بیاید و به عنوان عابد محسوب شود، ولى روزه آن قدر در پیشگاه خدا مهم است که حتى خواب آدم روزه دار عبادت به حساب مى آید. پیامبر اکرمصلى‌الله‌علیه‌وآله فرمود: خواب آدم روزه دار عبادت است و تنفس او ثواب تسبیح دارد(۳۷) . همچنین پیامبر اکرمصلى‌الله‌علیه‌وآله فرمود: انسان روزه دار در حال عبادت است گر چه خواب باشد، در صورتى که اهل غیبت نباشد و مسلمانى را غیبت نکند(۳۸) ، این شرط کوچک خیلى مهم است.
رسول خداصلى‌الله‌علیه‌وآله در خطبه آخر ماه شعبان فرمود: «هُوَ شَهْرٌ دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَی ضِیَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِیهِ مِنْ أَهْلِ کَرَامَةِ اللَّهِ أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّکُمْ بِنِیَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ یُوَفِّقَکُمْ لِصِیَامِهِ وَ تِلَاوَةِ کِتَابِهِ. فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ .»
امام صادقعلیه‌السلام مى فرماید: از وصایاى پیامبرعلیه‌السلام و به علىعلیه‌السلام این است: یا على! سه چیز در دنیا براى مؤمن مایه خوشحالى و سرور است؛ ملاقات برادران ایمانى و افطار روزه و بیدار شدن براى نماز شب.
همچنین پیامبر اکرمصلى‌الله‌علیه‌وآله فرمود: کسى که در ماه رمضان روزه دار باشد و تمایلات جنسى و زبانش را از گناه و خود را از مردم آزارى باز دارد، خدا گناهان او را مى بخشاید و از جهنم آزاد مى سازد و در بهشت جایش مى دهد، شفاعت او را در حق اهل توحید گر چه داراى گناهان فراوانى باشند، مى پذیرد.(۳۹)
۳. اهتمام اولیاء الله به روزه
اهتمام و توجه اولیا و ائمه معصومینعلیه‌السلام براى روزه، بیانگر مقام رفیع آن و درجه اهمیت روزه، مى باشد، در برخى از احادیث ذکر شده که نیم از عمر پیامبر به روزه دارى گذشت.
این مسئله، اهمیت روزه را مى فهماند. داود پیامبر، پدر سلیمان همواره روزه داشت. وقتى که عیسى مسیح به دنیا آمد، مریم در پاسخ کسانى که اعتراض کردند و گفتند: یا مریم! مادرت که آدم درستى بود پس چگونه شد که شما شوهر نرفته پسر به دنیا آوردى، گفت: من روزه دار هستم.
۴. روزه پاره وقت
یکى از جلوه هاى اهمیت روزه در مکتب اسلام، آن است که در اسلام حتى به عنوان پاره وقت هم مى توان نیت روزه کرد.
امام صادقعلیه‌السلام فرمود: امیر المومنینعلیه‌السلام هر گاه وارد منزل مى شد، مى فرمود: آیا غذا وجود دارد، اگر نیست من روزه مى گیرم، در ادامه حدیث آمده است اگر غذایى فراهم بود، مى آوردند در غیر این صورت امام روزه مى داشت.(۴۰)
بعضى از صاحب نظران مى گویند این حدیث شاید مربوط به روزى باشد که حضرت، سحرى خورده یا اصلا آن روز غذا نخورده بود، لذا قصد روزه مستحبى مى کرد.
ولى به نظر من تعبیر به کان امیرالمومنین؛ یعنى سیره امیرالمومنین این بود که هر وقت به منزل مى آمد، مى فرمود: اگر غذا مهیاست، بیاورید وگرنه نیت روزه مى کنم، چه بسا این حضور بعداز ظهر بود یا قبل از ظهر، قبلا غذا خورده یا چیزى نخورده بود. حدیث مطلق است، عمومیت دارد و فراگیر است و در واقع به آدمى مى گوید: اگر یک ساعت هم به خاطر خدا غذا نخوردى، ثواب روزه پاره وقت را خدا به تو عنایت مى کند؛ این مسئله اهمیت روزه را در نگرش اسلامى و در تفکر اهل بیت بازگو مى کند.
۵. تضاعف پاداش ها
روزه باعث زیاد شدن پاداش سایر اعمال نیک در این ماه است. تضاعف ثواب بدین معناست که اگر در حال روزه دارى یک عمل را در ماه مبارک رمضان انجام بدهى، همان عمل را اگر در غیر ماه مبارک رمضان هم انجام دهى، پاداش ثواب آن دو عمل یکسان نیست. این مسئله اهمیت روزه دارى را مى رساند.
در احادیث آمده که هر کس در ماه مبارک رمضان یک آیه از قرآن را تلاوت کند، برابر با یک ختم قرآن در غیر ماه مبارک رمضان است. شما اگر در غیر ماه مبارک رمضان یک ختم قرآن کنى چقدر ثواب دارد؟ در ماه رمضان با دهان روزه یک آیه را بخوانى، به همان اندازه، پاداش الهى دریافت مى دارى.
گر چه، عمل صالح، اگر طبق دیدگاه اسلام انجام پذیرد، تضاعف پاداش را حتى در غیر ماه رمضان نیز در پى دارد، ولى همان اعمال حسنه، در ماه رمضان حساب دیگرى خواهد داشت.
راوى مى گوید از امام صادقعلیه‌السلام شنیدم که مى فرمود:(۴۱) هنگامى که مؤمن عمل خویش را نیکو انجام داد، خدا اعمال او را مضاعف مى گرداند و هر عمل نیکى را هفتصد برابر اجر و ثواب مرحمت مى فرماید، و این قول خداوند در قرآن است که مى فرماید: و خدا براى کسى که بخواهد، اضافه تر و بیشتر از هفتصد برابر مى گرداند. پس اعمالتان را که براى رسیدن به پاداش الهى انجام مى دهید، نیکو به جاى آورید.
عرض کردم چگونه اعمالمان را نیکو انجام دهیم؟ امام فرمود: هر گاه نماز به جاى آوردى رکوع کن و سجده آن را درست انجام بده. هر وقت روزه گرفتى، از تمام آنچه روزه را باطل مى کند، دورى کن. هر گاه حج و عمره به جاى آوردى، از تمام آنچه در حال حج و عمره حرام است، اجتناب کن. آنگاه امامعلیه‌السلام فرمود: هر عملى که انجام مى دهى، باید نیکو و به دور از گناه و حرام باشد.
۶. تجمع روزه داران
مسجد نشینى و روى آوردن به جماعت و انجام مراسم مختلف جمعى جهت انجام مناسک روزه، در ماه مبارک رمضان از رونق خاصى برخوردار است و این نوع از تجمع در این ماه در پیشگاه خدا ارزش خاصى دارد.
امام باقرعلیه‌السلام همواره مى فرمود: جمعه هاى ماه رمضان را برترى و فضیلتى در پیشگاه خداست که جمعه هاى غیر ماه مبارک رمضان آن را دارا نیستند. همان گونه که خود ماه مبارک بر سایر ماه ها برترى دارد(۴۲)
این نکته را نباید از نظر دور داشت که جلسات و تجمعات ماه رمضان هنگامى ارزش دارد که جوانان را جذب خود کنند و زمینه هاى عرفانى را در آنان شکوفا سازد. پیامبر اکرمصلى‌الله‌علیه‌وآله فرمود: در محافل خود، جوانان را راه دهید، حدیث و فرهنگ اسلامى را به آنان بیاموزید؛ زیرا اینان صاحبان جوامع و مجالس آینده شمایند.(۴۳)
۷. روزه در کشتى نوحعلیه‌السلام
وقتى نوح پیامبر، یاران را سوار کشتى کرد و کشتى روى آب قرار گرفت، دستور داد تا همگان روزه دار باشند، با اینکه ماه رجب بود و او مى توانست دستور دهد تا همه نماز بخوانند، همه دعا بخوانند، همه به کارى مشغول شوند، ولى دستور داد تا روزه بدارند.(۴۴) این مسئله به نوبه خود اهمیت روزه را به تصویر مى کشد.
۸. فرشتگان حافظ و دعا کننده به روزه داران
برخى از فرشتگان از سوى پروردگار حکیم، ماءموریت دارند تا در حق روزه داران دعا کنند. امام هشتمعلیه‌السلام فرمود: خدا ملائکه هایى بى شمار را برگماشت تا روزه داران را حراست نمایند و در حق مردان و زنان روزه دار دعا کنند(۴۵) .
پیامبر اکرمصلى‌الله‌علیه‌وآله فرمود: جبرئیل از قول پروردگار متعال به من گفت: فرشتگانى را که براى دعا برگماشتم، دعایشان را مستجاب خواهم کرد.
۹. سپر از آتش
روزه، ویژگى خاصى دارد؛ روزه مى تواند آدمى را از آزار آتش جهنم در امان نگه دارد؛ چنانکه رسول خداصلى‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: روزه سپرى است که روزه دار را از آتش جهنم محافظت مى کند. امام علىعلیه‌السلام چنین مى فرماید: بر شما باد به روزه ماه رمضان، زیرا روزه این ماه سپرى است، نگه دارنده از آتش جهنم (و یا قلعه ایست محکم که انسان را از تمامى خطرات حفاظت مى نماید)(۴۶) .
پیامبر اکرمصلى‌الله‌علیه‌وآله مى فرماید: یکى از آثار و ویژگى هاى خاص روزه آن است که روزه دار را در برابر آتش سوزان جهنم حفظ مى نماید. راز اصلى سپر بودن روزه را باید در تأثیر گذارى آن در نفس روزه دار جست؛ زیرا آن تأثیر است که باعث حراست آدمى مى شود.
فخر رازى در تفسیر لعلکم تتقون مى نویسد: از آیه فوق به دست مى آید که روزه، تقوا را در آدمى تقویت مى کند. در حدیث آمده است: «ان الصوم یورث التقوى لما فیه من انکسار الشهوة و انقماح الهوى فانه یردع عن الاءشرار و البطر و الفواحش و لذات الدنیا و ریاستها و ذالک لاءن الصوم یکسر البطن و الفرج لاءن ما یمنع النفس عن المعاصى لابد و ان یکون واجبا .»(۴۷)
آرى: کسى که روزه مى گیرد و در برابر شهوتها ایستادگى مى کند، در برابر سایر امیال مقاومت خواهد کرد. در نتیجه اراده او در برابر خواسته هاى ناپسند نفس تقویت مى شود. این تأثیر است که وى را از آتش جهنم حفظ مى کند. این عبادت آنان را در شمار تقوا پیشگان قرار مى دهد.
۱۰. سیماى روزه در محشر
تجسم اعمال، در قیامت به بهترین وجهى در پیش است و روزه در قیامت با زیباترین صورت مجسم مى گردد. پیامبر اکرمصلى‌الله‌علیه‌وآله فرمود: ماه مبارک در روز قیامت به نیکوترین شکل محشور مى شود.
ندا مى رسد: مردم، آیا این را مى شناسید؟ این ماه مبارک رمضان است. چه بسیارند کسانى که با گرامى داشتن آن به سعادت رسیدند و چه بسیارند آنانکه به خاطر بى حرمتى بدان به شقاوت کشانده شدند. مؤمنان از او، حله هاى بهشتى مى گیرند و تعداد گرفتن حله ها به قدر احترام روزه است.(۴۸)
۱۱. موت روزه دار
برگرفته از کتاب :
صفای باطن در پرتو رمضان
نویسنده: سید محمد شفیعی
