مقام تحیر و صحو در عرفان عملی
مقام صحو در عرفان چه مقامی است؟
صحو» در لغت به معنای بیداری و هوشیاری است،[1] و در عرفان یکی از حالات سالک در سیر و سلوک است. توضیح اینکه در نظر اهل معرفت سالک الی الله هنگامی که از حجاب‌های ظلمانی(خواهش‌های نفسانی) و حجاب‌های نورانی(توجه به انوار قلبی و روحی) گذشت، به مقام مشاهده جمال حق می‌رسد، در این مقام ابتدا حالت محو به او دست می‌دهد؛ زیرا ذاتش را محو ذات خدا می‌بیند و به همین جهت شطحیات و اموری که به حسب ظاهر و در نظر دیگران ناپسند است از او سر می‌زند مثلاً خود و همه‌ی موجودات را خدا می‌نامد؛ این مقام خطرناک است؛ از این جهت عارفان معتقدند عنایت الهی اگر سالک را مدد کند از مقام محو بیرون می‌آید و به مقام صحو و هوشیاری می‌رسد. مقام صحو مقامی است که سالک در عین اینکه خود فانی در ذات خدا است و همه چیز را فانی در ذات خداوند می‌بیند اعتراف به تقصیر و عبودیت می‌کند.[2]
برای آگاهی بیشتر در این موضوع پاسخ 23715(اسفار اربعه) را مطالعه کنید.«مقام تحیر» در عرفان به چه مقامی گفته می‌شود :
با توجه به حال حیرت که در عرفان مطرح است، جمله زیر به چه معنا است: هنگام حیرت، وصول است و حیرت بر شخص متحیّر محیط است و لزومی ندارد که در تعریف حال حیرانی بگوییم که صدایی بشنود یا مکاشفه‌ای برای او شود.
- نوشته شده در اولیاءی الهی, حالات عرفانی(مکاشفه،شهود،چشم برزخی،الهام و...), خودسازی, دسته بندی محتوایی, دسته بندی موضوعی, عرفان عملی, متن, معرفت و خداشناسی
فرق بین معجزه ،کرامت،خرق
پدر علامه حاج شیخ حسنعلی اصفهانی، مشهور به «نخودکی»، او را از همان کودکی در هر سحرگاه برای تهجد و عبادت بیدار کرده و با نماز و دعا و راز و نیاز و ذکر خداوند آشنا می ساخت و از هفت سالگی او را تحت تربیت و مراقبت مرحوم حاج محمدصادق تخته پولادی قرار داد.
حاج شیخ حسنعلی اصفهانی در سال ۱۳۰۳ ﻫ. ق عازم مشهد و یک سال در جوار امام هشتم (علیه السلام) اقامت گزید و سپس برای تکمیل معارف الهی به نجف اشرف مشرف گردید و در آنجا به تحصیل علوم دینی پرداخت. در سال ۱۳۱۱ ﻫ. ق بار دیگر به مشهد سفر نمود و تا سال ۱۳۱۴ ﻫ. ق در جوار حضرت علی بن موسی الرضا(علیه السلام) روزگار گذراند و خود را وقف خدمت به مردم و دوستداران اهل بیت(علیهم السلام) نمود و در اصلاح امور مردم لحظه ای کوتاهی ننمود، به ویژه در اموری همچون گرفتاری های مادی، بیماری ها و سایر مشکلات روزمره مردم.
هر خرق عادتی را هم کرامت نمی گویند. کرامت آن خرق عادتی است که ناشی از قرب انسان به خداوند و به اذن او باشد. لذا خرق عادتی که از یک مرتاض سر می زند کرامت نیست. لذا به صرف دیده شدن یک امر خارق العاده از یک شخص نمی توان او را ولی خدا یا امام یا پیامبر دانست.
منظور از برکت در قرآن چیست ودر عرفان به چه معناست؟
مقدمه :
یکی از نکات مهم در امر دین ،برکت داشتن خود دین است که بعضی از انسانها از وجود این برکت الهی محروم شده اند و بعد از این برکت پیروی از پیامبرص و کتاب قرآن و در عصر حاضر وجود خود امام زمان عج ،یک برکت اعلی محسوب شده . بنابراین اگر یک انسان مومن ایمان به خدا و محبیت به اهل بیت ع داشته باشد یعنی او از تمام برکات آسمانی و زمینی برخوردار شده در این حالت از مزایای برزخ بهشتی و عاقبت بخیری و رسیدن به جوار رحمت الهی در روز محشر می تواند برخوردار باشید
اسطوراهای غیر قابل تکرار پوریای ولی و مرحوم جهان پهلوان تختی
یک توصیه قبل از خواندن این مقاله حتما فیلم تختی را ببینید.
بیش از 50 و اندی سال از مرگ مشکوک مرحوم مغفور جهان پهلوان تختی اسطوره کشتی و معلم اخلاق ،افتادگی ،مردانگی،تواضع ،فروتنی،غیرت ملی،غیرت مذهبی ،از خود گذشتگی،حامی نیازمندان،پشت کرده به مال و منال و جاه و جلال دنیا و…که از همه آنها میگذرد ،اگر مرام او بی نظیرترین بوده که بوده چرا بعد از 50 سال تختی تکرار نشد ،چرا فقط از تختی مردم و مسئولان کشور ایران فقط نامگذاری ورزشگاه و مدرسه و چه و چه را تکلیف خود دانستند .
چرا هیچ ورزشکاری یا سیاستمداری،یا هر فردی با صنفی و… دنبال رو مرام و مردانگی و جوانمردی او نرفت تا امروز حداقل بتوانیم بگویم به تعداد انگشتان دو دست از تختی های دیگر نام ببریم .(البته تعداد اندک و گمنامی شاید باشند که حتما هستنداما تعداد اندک کارگشای دردهای این ملت نیست ،امروز بیشتر از دیروز نیازمند مردانی مثل تختی هستیم ).
چیزی که 50 سال است بعد از مرگ تختی جامعه ایرانی نیازمند ان است از خود گذشتگی ،اخلاق و صفتهای پهلوانی است که این بود دیگر اینهمه گرسنه ،حاشیه نشین ،فقیر و مستمند و…نبود .
وقتی که امام زمانت را فراموش میکنی
در مقاله گذشت بیان کردیم که چرا باید صبور و شکیبا باشیم و به دنبال آن میگوییم اکثریت ما فکر میکنیم که با پیروی از حضرت مهدی عج اموراتمان را میگذرانیم این در حالی است که ما به واقع درگیر وهمیات نفسانی از نوع شر
ک خفی شده ایم چرا که نه راه حضرت را طی میکنیم و نه از او استمداد مطلبیم هیچ نشانه ای از او در اعمال و گفتار ما نمی توان دید بلکه ما شیطانهای دیگری را که ظاهر موجه ای دارند را به امامت خود انتخاب کرده ایم و سخت درگیر کار دنیا شده ایم و هدفهای که تعریف کرده ایم (که رسیدن به تمام دنیای مادی است )
در محضر آیت حق و عارف بالله حضرت بهجت (رض)
حضرت آیت‌الله‌العظمی بهجت قدس‌سره امام عصر سلام‌الله‌علیه را چشم بینا و گوش شنوای الهی می‌دانست و به اطرافیان خویش آموخته بود که هر چه بگوییم، پیش از آنکه به گوش مخاطبمان برسد، به امام عصر عجل‌الله‌فرجه‌الشریف رسیده است. آثار این اعتقاد نیز در تمام زندگی ایشان مشهود بود. آنان‌که با زندگی این مرجع عالی‌قدر آشنایی دارند، می‌دانند که شیفتگی ایشان به حضرت حجت سلام‌الله‌علیه، بیش از آن بود که به توصیف درآید. همین شیفتگی موجب می‌شد که هر از گاهی به مناسبت‌های گوناگون از مولا و امام خویش سخن بگوید تا با ذکر آن حضرت، جان تشنگان آن سرور غایب را سیراب کند. آنچه در پی می‌آید، بخشی از این گفتارهاست.
در روایت است که: «دین‌داری در آخرالزمان مثل نگاه‌داشتن آتش در دست است».[1] آیا هنوز وقت آن نرسیده است؟! لابد طبلش را میزنند تا بیدار شویم که امروز دین‌داری سختتر از نگاه‌داشتن آتش در دست است!
در محضر بهجت، ج۳، ص۳۸
***
سؤال: از حضرت رسول صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم درباره آخرالزمان و فتنه‌های آن نقل شده که فرموده‌اند: «تشخیص تکلیف در آن زمان مشکل است»؛ پس چه باید کرد؟
جواب: اگر به دست آوردن تکلیف مشکل باشد، احتیاط کردن که مشکل نیست. باید توقف کرد و احتیاط نمود. ریختن خون مردم و هتک اعراض آنها و از بین بردن اموال و دین آنها شوخی نیست، برای ما اتمام حجت شده است.
در محضر بهجت، ج۱، ص ۱۴۳
***
توصیه‌های آیت‌الله بهجت(ره) درباره سیر و سلوک
حضرت آیت‌الله بهجت(ره) از جمله سالکان و عارفان حقیقی طریق الهی است که توجه به توصیه‌های این فقید فرزانه می‌تواند راهی روشنگر را پیش‌روی انسان قرار دهد.
حضرت آیت‌الله العظمی بهجت(ره) در کتاب «پرسش‌های شما، پاسخ‌های آیت‌الله بهجت» به سؤالاتی در زمینه سیر و سلوک و تقرب به خداوند، پاسخ گفته است که خلاصه آن در پی می‌آید:
1- اولین مرحله سیر و سلوک به سوی خدا چیست؟
– این که حلال خدا را حلال بدانیم و حرام خدا را حرام!
2- بهترین ذکر چیست؟
– بهترین ذکر، ذکری است که من می‌گویم؛ ذکر خدا عندالحلال و الحرام
3- چگونه می‌توان به عرفان دست یافت و عارف شد؟
اگر به آنچه می‌دانید عمل کنید و معلومات را زیر پا نگذارید این تمام عرفان است.
4- با توجه به اینکه داشتن استاد اخلاق و مربی برای فرد سالک، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است حال که ما از داشتن چنین استادی محروم هستیم چه کنیم؟
اثر ذکر در سازندگی روحی و اخلاقی
ذکر و یاد خدا آثار سازنده روحی و اخلاقی فراوانی دارد که یاد متقابل خدا از بنده، روشنی دل، آرامش قلب، ترس از (نافرمانی) خدا، بصیرت و شناخت شیطان، بخشش گناهان، و علم و حکمت از جمله آنهاست .
یکی از زیباترین جلوه های ارتباط عاشقانه با خدا و اساسی ترین راه های سیر و سلوک، ذکر است; یعنی مترنم بودن زبان و قلب انسان به اسماء حسنای الهی و شاداب نگه داشتن گل روح در زیر باران یا دحق .
ذکر خدا، از یادبردن هستی محدود خویش در رهگذر یاد اسمای الهی است و تداوم و استمرار آن زنگار گناهان را از روی دل می زداید; زیرا غفلت و فراموشی حق تعالی، ساحت دل را مکدر می کند . از اینجاست که یکی از رسالت های اولیای الهی و کتابهای آسمانی، برطرف نمودن این کدورت و تاریکی است و به همین علت «ذکر» را از اوصاف پیامبر و از نام های قرآن شمرده اند; چنانکه قرآن مجید به ذکر بودن پیامبر صلی الله علیه و آله چنین اشاره می کند:
تفاوتهای عبادت ظاهری و باطنی
چکیده
حقیقت سلوک، نوعی حرکت باطنی است که از عالم ماده آغاز، و به لقای حق تعالی منتهی می شود. علامه طباطبایی وجود چنین حرکت باطنی ای را در انسان با استناد به کلماتی همچون صراط، طریق، سبیل، باب سما، صعود و عروج به سوی خدا، سبقت، ضلال و اهتدا، کدح الی رب، لقاء الله و رجعت و مباحثی همچون ذومراتب بودن اسلام و ایمان، ذودرجات بودن مؤمنان، نکوهش توقف در مرتبه ظاهر، غایت داشتن حیات آدمی و لزوم حرکت به سوی غایت، از نگاه قرآن تثبیت می کند.
ایشان این حرکت باطنی را در مسیر نفس می داند. انسان در این راه، ناچار به شناخت درست نفس است. شناخت حقیقی نفس متوقف بر توجه به خداوند به منزله غایت و نهایت این مسیر است. دین الهی با تشریع عبادات، کیفیت سلوک را در این مسیر بیان کرده است و البته تنها کسانی که به مرتبه عبادت احرار رسیده اند، توان چنین سلوکی دارند.
محاسبه نفس
چون محاسبه نفس گفته شد پس مراقبه واجب آمد بر نفس
دومین گام برای انسان متخلق به اخلاق اسلامی، بعد از انجام مشارطه و وادار نمودن نفس اماره به پیروی از اوامر و نواهی مولا، مراقبۀ از نفس در برابر ابتلاء به انواع معاصی و قیود بردگی می‌باشد تا از این طریق هر چه بیشتر و سریع‌تر به درجات سعادت و کمال نائل آید؛ لذا باید توجه داشت که آدمی همان‌طور که قبل از انجام هر عمل باید مراقب هوا و هوس نفسانی خود باشد، حین انجام عمل نیز باید این مراقبه را ادامه بدهد تا گرفتار رذالت در عمل و نابودی آن نگردد و بدین واسطه، لجام نفس و حافظ عمل شده و از میوه و ثمرۀ شیرین آن، که کسب معرفت، رشد و تعالی و عزت و سربلندی تنها بخشی از آن است، بهره‌مند شود. البته باید توجه داشت که مراقبت از نفس شامل تمامی مراتب نفسانی، اعم از مراقبت در مرحلۀ تفکر، مراقبت در مرحلۀ عواطف و همچنین مراقبت در مرحلۀ اعضاء و جوارح از قبیل: زبان، چشم و شکم می‌شود که برای تحقق هدف مذکور، مراقبت در تمامی این زمینه‌ها برای سالک این طریق لازم و ضروری می‌باشد.
تعریف و تبیین
1. از حیث لغوی
واژۀ «مراقبه» مأخوذ از مادۀ «رقب» به معنای حفظ کردن و گردن نهادن می‌باشد و از آنجایی که انسان به هنگام نظارت و مواظبت از چیزی گردن می‌کشد و اوضاع را زیر نظر می‌گیرد، این واژه به معنای «نظارت»، «مواظبت»، «تحقیق» و «زیر نظر گرفتن چیزی»، اطلاق شده است.[1]
