تعریف و تبیین

1. از حیث لغوی

 واژۀ سخاوت از مادۀ «س خ و» و به معنای جود و بخشش می­باشد؛[1] لذا سخاوت در مقابل صفت بخل و شخص سخاوتمند را «سخی» می­نامند. هر چند که واژۀ «سخی» در قرآن به کار نرفته و به جای آن واژگان دیگری نزدیک به همین معنا چون کرم، احسان، جود و عطا و مانند آن به کار رفته است.

2. از حیث اصطلاحی

 از نظر اصطلاح دینی، سخاوت عبارت است از: «ملکۀ بذل مال به مستحق، بدون درخواست سائل و به میزان شایسته به صورتی که حداقل بخشی از نیاز سائل را جواب­گو باشد».[2]

 مرحوم ملا محسن فیض کاشانی در این رابطه می‌نویسد:

جود و سخاوت به این است که انسانی کاری برای دیگری انجام دهد و توقع و انتظاری در برابرش نداشته باشد و یا احسان و کمک مالی و یا مانند آن انجام دهد و تنها وجه الهی را در نظر گیرد.[3]

در قرآن کریم خداوند عزوجل میفرمایند:

وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کلَّ شَی ءٍ، فَسَأَکتُبُها لِلَّذِینَ یتَّقُونَ وَ یؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ الَّذِینَ هُمْ بِآیاتِنا یؤْمِنُونَ. [رحمتم همه چیز را فرا گرفته و آن را برای پرهیزکاران، اعطا کنندگان زکات و مؤمنین به آیات خود، نگه خواهم داشت.]

قال رسول الله صلی الله علیه و آله میفرمایند:

لَوْ تَعْلَمُونَ قَدْرَ رَحْمَةِ اللَّهِ لَاتَّکلْتُمْ عَلَیها. اگر میزان رحمت الهی را می‌دانستید به آن پشت گرم می‌شدید.

در بیش از ۳۰۰ آیه از قرآن کریم درباره رحمت واسعه الهی سخن به میان آمده است و در سوره زمر نیز به‌طور مفصل به این مسئله پرداخته شده است و ماه محرم ماه رحمت الهی و وجود مبارک امام حسین(ع) نیز نماد کامل رحمت واسعه الهی نسبت به مخلوقات است.بر اساس آنچه از آموزه های دینی و معارفی برداشت می شود بنیان خلقت مخلوقات همگی بر اساس رحمت واسعه خالق بوده و تمامی موجوداتی که در این دایره خلقت گنجانده شده اند هر یک بر اساس حکمت متعلقه خداوند از این رحمت بهره مند هستند.