زندگینامه
ملا احمد در سال ۱۱۸۵ق مطابق با ۱۱۵۰ش در نراق به دنیا آمد.[۱] وی دوران نوجوانی را در کاشان در محضر پدرش به تحصیل مقدمات و سطح گذراند و شروع به تدریس معالم و مطول نمود.[۲] او در سال ۱۲۰۵ق همراه پدر به عتبات عالیات رفت و از اساتید آنجا استفاده کرد و پس از کسب درجه اجتهاد به تدریس، بحث، تألیف و تصنیف پرداخت.[۳]
ملا احمد پس از وفات پدرش در سال ۱۲۰۹ق به کاشان برگشت و به جای پدرش مرجعیت عامه به او منتقل شد. او را رئیس علی الاطلاق می‌گفتند.[۴]
فرزندان
از ملا احمد نراقی دو فرزند به‌جای ماند:
- «ملا محمد» ملقّب به «عبدالصاحب» و معروف به «حجة‌الاسلام» درگذشته ۱۲۹۷ق وی صاحب تألیفاتی بوده است.
- «نصیرالدین»؛ وی شرحی بر کتاب الکافی نوشته است.[۵]
مشایخ و اساتید
- پدرش ملاّ مهدی نراقی
- سید مهدی بحرالعلوم
- میرزا محمدمهدی موسوی شهرستانی
- شیخ جعفر کاشف الغطا
- سید علی طباطبایی (صاحب ریاض)
او به‌واسطه پدرش از شیخ یوسف بحرانی، ملا رفیع گیلانی و محمدباقر مجلسی روایت نقل کرده است.[۶]
شاگردان
برخی از افرادی که نزد وی شاگردی کرده‌اند عبارتند از:
- شیخ مرتضی انصاری، نویسنده کتاب مکاسب (درگذشته ۱۸۱ق)
- آقا محمدباقر هزار جریبی
- برادرش محمد مهدی بن محمدمهدی نراقی (م ۱۲۸۶) ملقب به آقا بزرگ
- سید محمدشفیع حسینی جاپلقی (م ۱۲۸۰)
- محمدحسن جاسبی
- مولی محمد (م ۱۲۹۷) ملقب به عبدالصاحب نوه محقق قمی
- برادر میرزا ابوالقاسم کاشانی (م ۱۲۵۶).[۷]
تألیفات
از ملا احمد نراقی در علوم مختلف اسلامی تألیفات متعددی بجای مانده است. معراج السعاده، کتابی به زبان فارسی در اخلاق اسلامی از مشهورترین آثار او به‌شمار می‌رود. نراقی کتابی نیز به صورت کشکول به خصوص در علوم غریبه به نام الخزائن نوشته است که با تصحیح و تعلیق علی‌اکبر غفاری و حسن‌زاده آملی چاپ شده است.[۸] گفته شده وی به زبان عربی، عبری و لاتین تسلط داشته است همچنین تسلطش بر علوم مختلف باعث شده که کتاب‌های متنوعی تألیف نماید. کتاب سیف الأمة و برهان الملة که در رد شبهات کشیش انگلیسی هانری مارتین نوشته شده را نشان از تسلط وی بر مذهب مسیحیت و حساسیتش در جواب‌گویی به افکار انحرافی دانسته‌اند.[۹]
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به سفارش کنگره بزرگداشت فاضلین نراقی نسخه دیجیتالی آثار ملا محمدمهدی و ملا احمد نراقی را تحت عنوان «کتابخانه فاضلین نراقی» تولید کرده است.[۱۰]
اشعار
ملا احمد در فنون شعری نیز مهارت داشت و به صفایی تخلص می‌کرد و بیشتر اشعار او اخلاقی، عاشقانه، ذوقی و عارفانه بوده است.[۱۱]
| ساقی به یاد یار بده ساغری ز می | از آن گنه چه باک که باشد به یاد وی | |
| من ژنده پوش یارم و دارم به جان او | ننگ از قبای قیصر و عار از کلاه کی | |
| تا کی دلا به مدرسه طامات طرهات | بشنو حدیث یار دو روزی ز نای نی | |
| واعظ مگو حدیث بهشت و قصور و حور | ما توسن هوا و هوس کرده‌ایم پی | |
| ما عندلیب گلشن قدسیم باغ ما | ایمن بود ز باد خزان و هوای دی | |
| زاهد برو چه طعنه مستی زنی که هست | مست از خیال دوست صفایی نه مست می |
فعالیت‌های سیاسی
نراقی در عهد قاجاریه و در دوران پادشاهی فتحعلی شاه قاجار که روس‌ها قسمتی از نواحی شمالی ایران را اشغال کرده بودند، میزیسته است. به گفته مؤلف کتاب «تاریخ سیاسی و دیپلماسی» رفتا مأموران روس باعث خشم و تنفر مردم ایران شده بود. از این رو در ۵ ذیحجه ۱۲۴۱ق سید محمد مجاهد به همراهی ۱۰۰ تن از روحانیان وارد سلطانیه شد. دسته دیگری از اهالی به سرپرستی ملا احمد نراقی نزد فتحعلیشاه آمده و به تظاهرات پرداختند و نتیجه این شد که در اثر حمله نیروهای ایران به قوای روس که از ذیحجه ۱۲۴۱ تا آخر محرم ۱۲۴۲ق انجام گرفت تمام نواحی که مطابق «معاهده گلستان» تسلیم روس‌ها شده بود از جانب قُوای ایران اشغال گردید.[۱۲]
طرح نظریه ولایت فقیه
ملا احمد نراقی را نخستین فقیهی دانسته‌اند که ولایت فقیه (حکومت در زمان غیبت امام زمان (عج)، برعهده فقیه جامع‌الشرایط است) را به‌صورت یک مسئله فقهی تبیین و برای اثبات آن از ادله نقلی و عقلی استفاده کرد.[۱۳] او برای نخستین بار تمام وظایف و اختیارات حاکم اسلامی و ولایت فقیه را یکجا در کتاب عوائد الایام جمع‌آوری کرد.[۱۴] البته پیش از او برخی از علمای شیعه از عهده‌داری بعضی اختیارات امامان توسط فقیهان سخن گفته بودند.[۱۵]
وفات و انتقال جنازه به نجف
او در ۲۳ ربیع‌الثانی سال ۱۲۴۵ق در اثر وبایی که نراق، کاشان و اطراف آن را فرا گرفته بود، از دنیا رفت.[۱۶] پیکرش را به نجف منتقل نموده در کنار قبر پدرش در حرم امام علی(ع) به خاک سپردند.[۱۷] سید محمدباقر خوانساری از قول بعضی از شاگردان ملا احمد نراقی داستانی نقل کرده که در هنگام انتقال جنازه نراقی به نجف به‌خاطر گرمی شدید هوا می‌ترسیدیم جنازه متعفن شود. در یکی از منازل بین راه جنازه را بر زمین گذاشتیم من برای اطلاع از این موضوع به نزدیک جنازه رفتم اما جز رائحه‌ای طیب که گویا بوی مشک ناب بود چیزی استشمام نکردم و این وضع ادامه داشت و تا هنگام دفن تغییری در بدنش حاصل نشد.[۱۸] همچنین مدرس تبریزی صاحب ریحانة الادب پس از نقل این داستان از استادش سید احمد خسروشاهی نقل کرده وقتی که می‌خواستند جنازه سید محمد خسروشاهی را در قبر بگذارند جنازه ملا مهدی و ملا احمد نراقی سالم دیده شده است.[۱۹]
کنگره بزرگداشت
در ۱-۳ خرداد ۱۳۸۱ش کنگره بزرگداشت فاضلین نراقی در قم، کاشان و نراق برگزار شد. در این کنگره جمعی از شخصیت‌های حوزه و دانشگاه به سخنرانی پرداختند و گروهی از محققان نیز مقاله‌های خود را ارائه نمودند.[۲۰] همچنین در سال ۱۳۸۵ش کنگره تخصصی فاضلین نراقی برگزار شد. مقالات این کنگره با عنوان «مجموعه مقالات کنگره تخصصی فاضلین نراقی: حقوق، سیا‌ست، اجتما‌ع» منتشر شده است.[۲۱]
پانویس
- پرش به بالا↑ نراقی، معراج السعادة، ۱۳۷۷ش، ص۱۶.
- پرش به بالا↑ نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ص۱۵.
- پرش به بالا↑ نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۵ق، ص۱۵.
- پرش به بالا↑ نراقی، معراج السعادة، ۱۳۷۷ش، ص۲۱.
- پرش به بالا↑ نراقی، معراج السعادة، ۱۳۷۷ش، ص۲۶.
- پرش به بالا↑ نراقی، معراج السعاده، ۱۳۷۷ش، ص۲۱ و ۲۲.
- پرش به بالا↑ نراقی، معراج السعاده، ۱۳۷۷ش، ص۲۲.
- پرش به بالا↑ نراقی، الخزائن، ۱۳۸۰ق، ص۱.
- پرش به بالا↑ کتاب شناخت آثار فاضلین نراقی.
- پرش به بالا↑ نرم‌افزار کتابخانه فاضلین نراقی، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- پرش به بالا↑ مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۶، ص۱۶۴؛ نراقی، معراج السعادة، ۱۳۷۷ش، ص۱۸.
- پرش به بالا↑ نراقی، معراج السعادة، ص۱۹، به نقل از دیپلماسی ایران.
- پرش به بالا↑ کدیور، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۷.
- پرش به بالا↑ نگاه کنید به نراقی، عوائدالایام، ۱۴۱۷ق، ص۵۲۹.
- پرش به بالا↑ برای نمونه نگاه کنید به مفید، المقنعه، ۱۴۱۳ق، ص۸۱۰.
- پرش به بالا↑ نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ص۱۶.
- پرش به بالا↑ نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ص۱۸.
- پرش به بالا↑ نراقی، معراج السعاده ص۲۶ به نقل از مجلسی، روضات الجنات، ج۱، ص۹۸.
- پرش به بالا↑ نراقی، معراج السعاده، ۱۳۷۷ش، ص۲۷ به نقل از ریحانة الادب، ج۱، ص۱۶۳.
- پرش به بالا↑ محمدی، «برپایی کنگره فاضلین نراقی»، ص۲۰۲-۲۰۳.
- پرش به بالا↑ ««مجموعه مقالات کنگره تخصصی فاضلین نراقی: حقوق، سیا‌ست، اجتما‌ع»»
منابع
- سایت نور سافت، نرم‌افزار، کتابخانه فاضلین نراقی،۶۰ جلد از مهم‌ترین آثار علمی ملا مهدی نراقی و ملا احمد نراقی.
- کدیور، محسن، نظریه‌های دولت در فقه شیعه، تهران، نشر نی، ۱۳۸۷ش.
- نراقی، احمد، معراج‌السعادة، قم، هجرت، ۱۳۷۷ش.
- نراقی، احمد، مستند الشیعه، آل‌البیت، قم، ۱۴۱۵ق.
- نراقی، احمد بن مهدی، الخزائن، تهران، نشر اسلامیه، ۱۳۸۰ق.
- نراقی، احمد بن محمدمهدی، عوائد الأيام، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- مدرس، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، خیام، ۱۳۶۹ش.
- مؤسسه تحقیقات کامپیوتری نور، نرم افزار آثار فاضلین نراقی.
- گزارشی از کنگره فاضلین نراقی، دین‌پژوهان فروردین و تیر ۱۳۸۱، شماره ۷ و ۸.
