تعریف و تبیین

1. از حیث لغوی

 واژۀ سخاوت از مادۀ «س خ و» و به معنای جود و بخشش می­باشد؛[1] لذا سخاوت در مقابل صفت بخل و شخص سخاوتمند را «سخی» می­نامند. هر چند که واژۀ «سخی» در قرآن به کار نرفته و به جای آن واژگان دیگری نزدیک به همین معنا چون کرم، احسان، جود و عطا و مانند آن به کار رفته است.

2. از حیث اصطلاحی

 از نظر اصطلاح دینی، سخاوت عبارت است از: «ملکۀ بذل مال به مستحق، بدون درخواست سائل و به میزان شایسته به صورتی که حداقل بخشی از نیاز سائل را جواب­گو باشد».[2]

 مرحوم ملا محسن فیض کاشانی در این رابطه می‌نویسد:

جود و سخاوت به این است که انسانی کاری برای دیگری انجام دهد و توقع و انتظاری در برابرش نداشته باشد و یا احسان و کمک مالی و یا مانند آن انجام دهد و تنها وجه الهی را در نظر گیرد.[3]

حسن ظن به خداوند که به معنای امید داشتن به لطف و کرم و عنایات بی‌حد الهی است، یکی از مهمترین فضائل اخلاقی به حساب می‌آید که از طرف خدا و انبیاء و اولیاء به انسان سفارش شده است؛ چرا که هرکس آراسته به چنین خصلتی شود، شوق او نسبت به عبادت و ذوقش به سوى آستان دوست فوق‌العاده زیاد ‏شده و بیش از پیش به آراستن و پیراستن خود اقدام مى‏نماید؛ از همین‌رو این فضیلت اخلاقی در متون روایی و منابع دینی به عنوان صفت مؤمنین، بهترین عبادت و بهای بهشت معرفی شده است؛ اما در مقابل، سوءظن و بدگمانى نسبت به حق تعالی، ثمره‏اى جز کسالت نسبت به عبادت و ناامیدى از رحمت حضرت دوست به دنبال نخواهد داشت. بنابراین آدمی می‌بایست همواره سعی کند تا با ایمان و سلامت قلب و همچنین با بالا بردن معرفتش نسبت به حضرت حق تعالی و امید داشتن به رحمت بی‌کران الهی، این فضیلت اخلاقی را هر چه بیشتر و بهتر در وجود خود نهادینه کند تا به آثار آن از قبیل خیر دنیا و آخرت و آمرزش گناهان دست یابد.

تعریف و تبیین

«حسن ظنّ» ترکیبی اضافی و در لغت به معنای «گمان نیک و خوش‌بینی» و در مقابل «سوء ظن» به معنای بدگمانی و بدبینی است.[1]

هنگامی که این واژه در مورد مردم به کار می‌رود، مفهومش این است که آدمی باید هر کاری که از دیگران سر می‌زند و جای حمل بر صحت دارد را بر وجه صحیح و نیکو حمل کند؛ مثلاً وقتی که مردی را با زن ناشناسی می‌بینیم، بگوئیم همسر یا محرم اوست و یا هنگامی که شخصی اقدام به ساختن مسجد یا بنای خیر دیگری می‌کند، مقتضای حسن ظن آن است که بگوییم این عمل را با انگیزۀ الهی و نیت خیرخواهانه انجام داده است نه به قصد ریا و خودنمایی.